Samenwerking, data en transparantie sleutel tot toekomst varkenshouderij

De sector kan volgens de aanwezigen alleen toekomstbestendig blijven als ze zich weet aan te passen aan strengere eisen rond dierenwelzijn en milieu. Daarvoor is het noodzakelijk dat belemmeringen bij nieuwbouw en verbouw verdwijnen.

'Je moet doorpakken, want je kunt niet stilzitten als ondernemer', benadrukt biologisch varkenshouder Maron van Veen uit het Noord-Brabantse Boerdonk. Zij kreeg tijdens het symposium als eerste het woord van gespreksleider Martijn van Rossum, adjunct-hoofdredacteur van Nieuwe Oogst. Van Veen: 'Met ons biologisch varkensbedrijf gaan we een beetje terug naar vroeger, maar wel met de kennis van nu. Het is een constant proces van leren van elkaar en de goede dingen overnemen. We zijn nog aan het groeien en het verbeteren moet altijd doorgaan. Daar kun je de ogen niet voor sluiten, anders loop je vast.'

Stagnatie door vergunningen

Dat 'vastlopen' is volgens vicevoorzitter Eric Stiphout van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) precies het probleem waar veel ondernemers tegenaan lopen. 'Er is helaas sprake van stilstand, doordat het onmogelijk is een bedrijf te verbouwen of nieuw te bouwen op de bestaande locatie. Nieuwe locaties ontwikkelen lukt al helemaal niet', stelt hij. De POV verwacht een krimp van 15 tot 20 procent in de sector. De overblijvende duizend bedrijven zullen op meerdere locaties binnen concepten werken. Om aan strengere milieu- en welzijnseisen te voldoen, zijn forse aanpassingen nodig en die kunnen nu niet worden uitgevoerd.

Aan het einde van het symposium bleek dat meer dan 90 procent van de circa tweehonderd aanwezigen, onder wie varkenshouders, adviseurs en andere professionals, het eens was met de stelling dat huidige wet- en regelgeving een belemmering vormt voor vooruitgang in de sector.

Energieleveranciers

Toch blijft de sector niet stilzitten. Stiphout ziet de varkensbedrijven van de toekomst als netto-energieleveranciers. 'Zonne-energie en mestvergisting zijn hiertoe nodig. Dat kan tegelijk samen met verdere verwerking het mestprobleem oplossen, maar dat zal niet zonder samenwerking gaan.'

Ook directeur Ronald van de Ven van Voergroep Zuid benadrukt het belang van samenwerking bij de verwachte krimp. 'Onze rol is het leveren van het beste voer tegen de scherpste prijs en ervoor zorgen dat dit voer inspeelt op de nieuwe eisen die de diergezondheid, genetica en bijvoorbeeld zeugen die loslopen in het kraamhok stellen.'

Daarnaast investeert de coöperatie in jonge ondernemers: 'De afgelopen jaren hebben we 150 jonge boeren naar ondernemerschap begeleid. Inmiddels werken Rabobank, Flynth en AB Werkt hierin met ons samen. Samenwerking is nodig om ervoor te zorgen dat degenen die het goed doen en door willen, ook verder kunnen', licht hij toe.

Volgens Van de Ven biedt dat perspectief. 'Dan is er voor de jonge boeren, niet alleen voor de boeren van nu, maar voor alle boeren in de toekomst in Nederland een gouden randje te verwachten omdat er in Europa minder boeren overblijven.'

Ketenconcepten

Voor een sterke toekomst is volgens Jaap de Wit, inkoopdirecteur bij Westfort Vleesproducten, transparantie essentieel. 'De toekomst ligt in ketenconcepten die inspelen op de steeds complexere regels en eisen aan dierenwelzijn, gezondheid en milieu. Dat lukt alleen als je dit kunt terugverdienen door transparant aan te tonen dat je aan die eisen voldoet.'

De Wit ziet daarin ook een kans voor de Nederlandse varkenshouderij. 'Als Nederland hebben we dan de gelukkige omstandigheid dat we op korte afstand 200 miljoen consumenten hebben die vragen om aanvullende eisen. Dat is onze kans. Met transparantie kunnen we een meerprijs behalen.'

Het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken, dat de bestaande IKB's vervangt, vormt volgens de sector de basis voor die transparantie. Binnen enkele weken ontvangt het eerste bedrijf het officiële certificaat.

Tekort aan arbeidskrachten

Het gebruik van data speelt eveneens een sleutelrol in de toekomst van de varkenshouderij. Directeur Ron Coppens van D-Care verwacht dat dataverzameling helpt bij uitdagingen zoals het tekort aan arbeidskrachten. 'We hebben een oornummer ontwikkeld dat elke seconde de temperatuur van een zeug kan meten en de beweging vastleggen. Daardoor is bijvoorbeeld te voorspellen wanneer een zeug berig wordt of mogelijk een ziekte onder de leden heeft. De zeugenhouder hoeft dan niet meer elk dier dagelijks te bestuderen, maar krijgt een push-melding waardoor hij gericht aan het werk kan.'

Van Veen onderschrijft het belang van samenwerking bij het interpreteren van data. 'Data onderling anoniem delen helpt om op elkaar in te spelen, van elkaar te leren en te voorkomen dat je de weg kwijtraakt. Dan kun je eruit pikken wat jou als varkenshouder past.'

Ook Bas Verbakel, docent bedrijfskunde en agrarisch ondernemerschap aan HAS green academy in Den Bosch, benadrukt het belang van persoonlijke ontwikkeling. 'De jonge ondernemers vergeten dan weleens om 1.000 euro in zichzelf te steken, terwijl ze wel miljoenen willen investeren in hun bedrijf. Ondernemers van de toekomst moeten kunnen samenwerken in de keten en zorgen dat ze de partners kennen om een beter eindresultaat te behalen.'

De sector staat voor grote uitdagingen: samenwerken in de keten, inspelen op dierenwelzijn en milieu-eisen en toch economisch concurrerend blijven. Ruim 80 procent van de aanwezigen is het eens met de stelling dat de varkenshouderij er over tien jaar ingrijpend anders uitziet dan nu.