Achtergrond

Kijken in Duitse keuken van vrijloopkraamhokken

Techniek Ilona Lesscher 15 mei 2025 om 08:03uur

Zo'n dertig varkenshouders togen naar het Duitse onderwijs- en onderzoekscentrum Futterkamp om zich daar te verdiepen in vrijloopkraamhokken. Op die plek is al aardig wat ervaring opgedaan met een groot aantal systemen. De tweedaagse studietrip naar Blekendorf in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein is een initiatief van Rita Schuttert-Wilps van dierenartsenpraktijk De Oosthof om vrijloopkraamhokken leeft.

Heel gezellig, inspirerend en opvallend open over de voor- en nadelen van verschillende systemen, vatten Luc Rotink, Herman Bosman en Lars Damsteegt de reis samen. 'Het is geen kleine investering waarvoor we staan. Ik wil mij daar goed op oriënteren', geeft Damsteegt aan. Investeren in vrijloopkraamhokken betekent afhankelijk van de situatie een kostprijsverhoging per big van zeker 5 tot 12 procent. 'Op Futterkamp werd heel duidelijk wat wel en wat niet werkt', merkt Bosman op.

Het centrum heeft twintig vrijloopkraamhokken in een demonstratieopstelling. Met zes daarvan doen de medewerkers ervaring op in de kraamstal. Meest opvallend noemen de deelnemers dat wat op het eerste gezicht veelbelovend lijkt, dat in de praktijk niet altijd is. 'Elk vrijloopkraamhok heeft naast voordelen ook nadelen. Een systeem staat of valt ook met de mens die ermee moet werken', zegt Ina Stellwag van Futterkamp.

Uit de ervaringen blijkt dat een vrijloopkraamhok van 6,5 vierkante meter de zeug te weinig ruimte biedt om te draaien. Voor TN70-zeugen is een minimum van 7,2 vierkante meter het advies. 'Is je hok te krap, dan maak je wel extra kosten, maar pak je voordelen als een vlotter geboorteproces niet mee', licht dierenarts Schuttert toe. Bosman beaamt dat. Hij was jaren subfokker voor Topigs Norsvin en weet uit ervaring dat zeugen steeds langer worden.

Elk systeem heeft voor- en nadelen; het staat of valt met de mens die ermee moet werken

Ina Stellwag, Futterkamp

Driewekensysteem

Rotink houdt 750 zeugen in een driewekensysteem. In 2024 nam hij 106 kraamhokken van 6,5 vierkante meter in gebruik. Met paar kleine aanpassingen kan hij daar vrijloopkraamhokken van maken. Het denkwerk daarover startte al in 2016 en de plannen waarop de vergunning is ingediend zijn van 2019. 'Ik ben erg aan het puzzelen geweest en 6,5 vierkante meter is krap om alles kwijt te kunnen.'

Als argumenten voor dit standpunt noemt de varkenshouder de draaicirkel van 2 meter van de zeug, biggen die veilig moeten kunnen liggen en de roosterkeuze. Rotink doet nu eerst ervaring op met het nieuwe kraamhok. 'Het biggennest met onderkruip zit aan de kant van de gang en achter de zeug is ook ruimte voor de biggen waar ze veilig kunnen liggen als de box wordt opengezet. Daar is het koeler; een big kan dan zelf kiezen.'

Tekst gaat verder onder kader

Verschillende keuzemogelijkheden

Duitsland heeft al in 2020 gekozen voor de wettelijke verplichting van vrijloopkraamhokken in 2036. Daarbij is toen een minimum oppervlakte afgesproken van 6,5 vierkante meter en de mogelijkheid om de zeug vijf dagen rondom het werpen te fixeren. Zowel bij nieuwbouw als bij inpassing binnen de bestaande gebouwen zijn verschillende systemen en keuzemogelijkheden. 'Wanneer daar de ruimte voor is, maak dan eerst een proefopstelling om te ervaren wat bij jou en het bedrijf past', is het advies van Ina Stellwag van Futterkamp. 'Wat bij een collega werkt, hoeft bij jou niet te werken', vult dierenarts Rita Schuttert-Wilps aan. In een vrijloopkraamhok is het anders werken dan in een traditioneel kraamhok. 'Dat is een nieuwe situatie voor de zeugen en voor jou als ondernemer. Dat moet je ervaren', benadrukt Schuttert. 'Varkenshouders die al werken met vrijloopkraamhokken zijn daar positief over; die willen niet terug het traditionele systeem.'

De kraamhokken die Rotink in toekomst gaat bouwen, worden met de nu bekende eisen van het Beter Leven-keurmerk minimaal 7,5 vierkante meter groot. 'Ik zie ook voordelen in een vierkant kraamhok met schuine opstelling en metalen roostervloer', zegt hij. Bij Futterkamp werd nadrukkelijk gewezen op het belang van een vloer die niet glad is.

Van de twintig vrijloopkraamhokken is de opstelling van En-Sta bij de medewerkers van Futterkamp favoriet. De uitvoering is eenvoudig en het hek waarmee de zeug tijdelijk wordt vastgezet, kan met één hand worden bediend. Op nummer twee staat het hok van Nijenkamp. Dat systeem spreekt ook Damsteegt aan. 'Eenvoudig, met een goede verdeling van de functiegebieden.'

Het minst favoriet zijn de systemen waarbij soms wel vijf handelingen en beide handen nodig zijn om de zeug vast te zetten. Met het risico dat vingers klem komen te zitten. In de demo-opstelling konden de deelnemers zelf de werking van de verschillende systemen ervaren.

Twee vleugels

Veiligheid is bij bestaande kraamhokken geen issue, maar wordt dat bij vrijloopkraamhokken wel. 'We werken tegenwoordig allemaal met personeel en zij moeten hun werk ook in vrijloopkraamhokken zonder risico kunnen doen', zegt Damsteegt. Veel systemen werken met opklapbare vleugels om de zeug te fixeren. Dat lukt niet zonder direct contact met de zeug of dat dicht bij de kop van het dier wordt gekomen.

Veilig kunnen werken en een vluchtmogelijkheid zijn ook volgens dierenarts Schuttert belangrijk aandachtspunten. In Duitsland mogen zeugen rondom het werpen vijf dagen worden vastgezet. Als dat niet gebeurt, gaat dat ten koste van de biggen. De uitval stijgt dan snel tot boven de 20 procent.

Bij een van de systemen wordt de zeug gefixeerd tegen de buitenwand van het hok. De praktijk leert dat deze uitvoering onvoldoende ruimte biedt voor haar poten als ze met de rug naar de binnenzijde van het hok ligt. Dat beperkt de zeug in haar liggedrag, wat van invloed is op het werpproces. En de kans bestaat dat biggen maar moeilijk bij het uier kunnen komen.

Voor het ligcomfort van de biggen wordt het royale biggennest dat veel van de tentoongestelde systemen hebben, een pluspunt genoemd. Er blijft daardoor echter weinig ruimte voor voerbakjes. Verschillende systemen hebben daarvoor ruimte gemaakt achter de zeug. Het nadeel daarvan noemen de medewerkers van Futterkamp dat vanaf de centrale gang over de zeug gestapt moet worden om daar bij te kunnen.

De plaats van het biggenbakje verdient wat Schuttert betreft meer aandacht. 'Biggen in een vrijloopkraamhok kunnen harder groeien. Om ze goed te kunnen bijvoeren, moeten ze een eigen vreetplek hebben.'
Dit gehele artikel is te lezen op Nieuwe Oogst.