Razendsnel uitsluitsel over vaccin- of veldstam bij PRRS

Bij een positieve PCR op PRRS kan het zijn dat het om een vaccinstam gaat. Rond de 95 procent van de zeugen in Nederland wordt namelijk met een PRRS-vaccin geënt en ook bij veel biggen. Daarom was een DIVA – wat staat voor 'differentiating infected from vaccinated animals' – PCR voor PRRS een langgekoesterde wens van analist Henri Beulen van Merefelt. 'Wij voeren heel veel PCR op PRRS uit en bij een positief resultaat willen we ook snel zekerheid verschaffen. Wereldwijd lopen we nu voorop met de toepassing van die innovatie.'

Bij een PRRS-uitbraak met een veldvirus is het zaak snel en gericht op het varkensbedrijf te kunnen handelen, vult dierenarts Karien Koenders van Lintjeshof aan. Zij is ook adviseur gezondheidsprogramma's en veterinair manager bij laboratorium Merefelt. 'Het diagnostische deel van een laboratorium dicht bij onze veterinaire praktijk is een win-winsituatie', geeft ze aan.

Wat is bijzonder aan deze DIVA PCR?

Beulen: 'De vier commercieel verkrijgbare PRRS-vaccins op de Europese markt zijn met deze nieuwe test individueel te onderscheiden van veldvirusstammen. Dat is echt uniek. DIVA PCR's zijn op de markt voor met name de pluimveehouderij. Voor varkens is er ook een DIVA PCR, maar die onderscheidt alleen een specifieke vaccinstam van PRRS-varianten die afkomstig kunnen zijn van zowel andere PRRS-vaccins als veldvirussen.'

Koenders: 'Soms wordt jaren na het stoppen met een bepaald PRRS-vaccin op een varkensbedrijf de daarin gebruikte vaccinstam nog aangetoond. Deze innovatieve PCR maakt dat onderscheid met een veldvirusstam. Afhankelijk van het ingezette PRRS-vaccin, zetten we de juiste DIVA PCR in. Is er een historie met andere vaccins, dan doen we de test met meerdere DIVA PCR's.'

Levert het meerwaarde op?

Beulen: 'Jazeker. Voorheen moesten we na een positieve PCR-test monsters opsturen om via 'sequencing' te achterhalen welke PRRS-stam in het spel is. Voordat het resultaat binnen is, zijn we bijna drie weken verder. Bovendien ben je per onderzoek veel meer dan 100 euro kwijt.'

Koenders: 'De DIVA PCR vergroot niet alleen de snelheid van handelen voor ons als dierenartsen, maar ook de doelgerichtheid. Is het een vaccinvirus, dan kunnen we ondanks een positieve PRRS-uitslag als het moet dezelfde dag nog een geruststellend antwoord meesturen. Daarmee ontzorgen we varkenshouders en besparen zij op arbeid en kosten.'

'Sequencing' geeft toch meer informatie?

Koenders: 'Dat wel, maar bij een positieve PCR is het lang niet altijd nodig om de virusstam te kennen omdat het ook een vaccinstam kan zijn. Blijkt uit de DIVA PCR dat het om een PRRS-veldvirus gaat, dan kun je altijd nog besluiten om het in te sturen voor 'sequencing'.

Dan weet je of een nieuwe PRRS-stam je bedrijf is binnengedrongen en de externe biosecurity niet op orde is geweest. Of het is een gemuteerde stam van een PRRS-virus dat op je bedrijf circuleert en mogelijk ziekmakender is geworden. Dat is vaak een teken dat de interne biosecurity niet goed op orde is.'

Beulen: 'Ook geeft 'sequencing' inzicht in welke PRRS-stammen waar actief zijn in ons land.'

Is de ontwikkeling van die DIVA PCR jullie werk?

Beulen: 'Nee, dat is de competentie van verschillende gespecialiseerde producenten. Zo'n tien jaar geleden heb ik al bij een aantal testproducenten aangeklopt om er een te ontwikkelen voor PRRS. Alleen is het ontwikkelen van zo'n DIVA PCR enorm complex gebleken en is het dus pas recent gelukt.'

Koenders: 'Onze dierenartsen sturen veel monsters van bloed, organen, speeksel, sperma en 'processing fluids' naar het Merefelt-laboratorium voor het uitvoeren van PCR-testen op PRRS. Bij veel van onze klanten monitoren we de PRRS-status van hun varkensbedrijven intensiever dan de verplichte drie keer per jaar in het kader van het nationale PRRS-plan. Sommige bedrijven sturen wekelijks monsters in omdat het verzamelen van 'processing fluids' in de kraamstal makkelijk is.'

Tekst gaat verder onder kader.

Wat houdt dat valideren in?

Beulen: 'Voordat een producent een testkit op de markt brengt, moet het keer op keer betrouwbare resultaten opleveren. Een soort van ijken. Wij hebben een grote monsterinstroom en veel data. PCR-testen zijn rond de 99,7 procent nauwkeurig en deze DIVA van Indical schuurt ook tegen de 100 procent betrouwbaarheid.'

Koenders: 'Bij meer dan honderd monsters hebben wij de DIVA PCR uitgevoerd en een 'sequencing' laten doen. Slechts één uitslag was twijfelachtig, maar de overige uitslagen kwamen allemaal overeen.'

Welke voordelen biedt het helpen bij validatie?

Beulen: 'Dit voorjaar zijn we ermee gestart. Dus we hebben ruim een halfjaar ervaring opgedaan, data verzameld en een kennisvoorsprong opgebouwd.'

Koenders: 'De testkits komen binnen afzienbare tijd beschikbaar, maar wij benutten ze al volop. Onze varkenshouders profiteren nu dus al van deze nuttige innovatie.'

Hoeveel kost die nieuwe DIVA PCR?

Koenders: 'Dat zal enkele tientjes per test zijn.'
Beulen: 'Dat komt doordat het meeste voorwerk is al gebeurd. Ingestuurde monsters moeten we toch al eerst opzuiveren voordat we er een PCR-test op PRRS op los kunnen laten. Het gaat als het ware in één moeite door. Een een-tweetje.'

Nuttig in kader van het PRRS-plan?

Beulen: 'Zeker weten. Met diagnostische technieken zoals PCR kunnen we binnen een dag heel veel PRRS-informatie leveren naar dierenartsen. Maar ons lab doet meer dan simpelweg die testen draaien die worden aangevraagd. Als wij iets bijzonders zien aan een uitslag, nemen wij meteen contact op met de dierenarts. Want niet alles in de biologie is altijd zo zwart-wit en dan willen we samen verder komen.'

'Ook denken wij regelmatig mee bij de aanvraag van onderzoeken. Ons team van laboranten kent de praktijk, denkt mee en pikt signalen op. Daarom ben ik er best trots op dat we de ontwikkeling ervan hebben aangejaagd. Dat gebeurde puur omdat wij maar signalen bleven krijgen uit de markt dat een dergelijke test nodig was.'

Koenders: 'Snelheid en betrouwbare gegevens spelen een cruciale rol bij het beheersen van PRRS op de varkensbedrijven. Daarom zijn de korte lijntjes tussen onze boeren, varkensdierenartsen en het laboratorium zo waardevol en kunnen we meer puzzelstukjes sneller leggen. Sequencing geeft voor het nationale PRRS-plan extra informatie ten opzichte van deze DIVA PCR. Dus het vult elkaar mooi aan.'

Wat als DIVA wijst op een vaccinstam en dieren zijn ziek?

Koenders: 'Het uitgangspunt is altijd dat varkens niet ziek worden van een vaccinstam en dat we PRRS uitsluiten. Dus dan is er iets anders aan de hand en richten we onze pijlen op het opsporen van de ziekmakende kiem. In veel gevallen gaat het dan om een uitbraak van het influenzavirus.'