Mycoplasma hardnekkig en veelvoorkomend probleem

'Als een infectie met Mycoplasma hyopneumoniae vroeg in de periode na opleg in de vleesvarkensstal plaatsvindt, kunnen de typische aantastingen van de longen ten tijde van het slachten alweer zijn verdwenen', zegt varkensdierenarts Herman Prüst van Boehringer Ingelheim. 'Dus wat in slachthuizen met het oog aan topkwabben van de longen wordt opgemerkt, zegt weinig over de ziektehistorie. De typische afwijkingen worden alleen aangetroffen als vleesvarkens laat in de groeifase met die bacterie worden besmet.'

Wat is zo kenmerkend aan Mycoplasma hyopneumoniae?

'Het is een belangrijke veroorzaker van longontsteking bij varkens, omdat de kiemen de trilhaarfunctie uitschakelen. De bacterie komt wereldwijd op vrijwel elk varkensbedrijf voor. Geïnfecteerde jonge varkens hoesten, hebben lichte koorts en een verminderde eetlust. Hun huid is grauw en dof van kleur en ze hebben een ruwe beharing. Veel uitval is er niet, maar de groei blijft achter en de uniformiteit van koppels vermindert.

'De ziekteverschijnselen bij oudere varkens kunnen milder zijn, vooral als ze al eerder in contact zijn geweest met mycoplasma. Maar het kost wel voer en groei.

'Zeugen kunnen de bacterie bij zich dragen en overdragen op hun biggen en eventueel de gelten. Worden drachtige gelten ziek, dan kunnen ze verwerpen.'

Vrijwel alle biggen in Nederland worden toch gevaccineerd tegen mycoplasma?

'Inderdaad, al bijna dertig jaar. Er is gestart met een two-shotvaccinatie. Toen de one-shotvaccinatie er kwam, was dat je van het. Maar vanuit dierenartsenpraktijken horen we steeds vaker dat het erop lijkt alsof de eenmalige mycoplasmavaccinatie niet meer volstaat om een vleesvarken levenslang bescherming mee te geven. In zowel Nederland als Duitsland zijn er daarom vleesvarkenshouders die biggen bij of vlak na opleg een tweede keer vaccineren.'

Doen ze dat na-enten van biggen tijdelijk?

'Nee, het levert de varkenshouders extra diergezondheid en resultaat op, want ze blijven het doen. Als ze de extra kosten van het mycoplasmavaccin en de arbeid niet zouden kunnen terugverdienen, dan zouden ze er acuut mee stoppen.'

Wat concludeert u hieruit?

'Het is voor mij een teken aan de wand: de infectiedruk in de stallen is aan het oplopen. De mycoplasmabacterie zit overal en infecties zijn nooit helemaal te voorkomen als de biosecurity op het bedrijf niet tiptop in orde is. De grootste risicofactor is dier-diercontact. De makkelijkste oplossing, vaker grijpen naar een vaccinpotje, is niet de juiste weg. We moeten niet domweg de kant op van meerdere keren vaccineren om de infectiedruk te verlagen.'

Wat moet er dan wel gebeuren?

'Onderzoek eens wat er werkelijk aan de hand is op je bedrijf. Breng de dierstromen in beeld. Hebben aangevoerde gelten, die bij de fokker meestal al twee keer tegen mycoplasma zijn gevaccineerd, toch een infectie meegemaakt, dan kunnen ze de bacterie tot 260 dagen na de besmetting uit blijven scheiden. Dit betekent dat hun biggen in de eerste worp actief besmet kunnen worden.

'Komen gelten vrij van mycoplasma op een zeugenbedrijf, dan moet je uitzoeken op welk moment ze positief worden. Daarnaast weten we ondertussen ook dat er meerdere typen circuleren, waarvan nog onduidelijk is of deze de infectiedynamiek van mycoplasma beïnvloeden.'

Waarom is mycoplasma zo hardnekkig?

'Er is veel in de varkenshouderij veranderd waardoor de kiemen prima gedijen. Zo zorgt groepshuisvesting voor meer en intensievere contacten tussen de zeugen. Hokken met grote koppels biggen en vleesvarkens zijn ook meer gemeengoed dan toomgenoten per hok bij elkaar houden.
'All-in-all-out toepassen bij afdelingen is ook nogal eens lastig. Dat zijn allemaal prima omstandigheden om mycoplasma op een varkensbedrijf in stand te houden.'

Waar zitten volgens u kansen?

'De meeste problemen met mycoplasma treden op in de fase als vleesvarken. De infectiedynamiek kun je met monitoring in beeld brengen.
'Uit het oogpunt van werkgemak worden biggen vaak standaard op drie weken leeftijd in de kraamstal tegen mycoplasma gevaccineerd. Dat geeft in mijn ogen niet altijd het beste resultaat.

'Beter zou het zijn om de infectiemomenten van mycoplasma in kaart te brengen en aan de hand daarvan per bedrijf te bepalen wanneer je het beste zou kunnen vaccineren. Dat is misschien in de kraamstal, maar wellicht is het beter aan het einde van de opfokperiode van de big of bij opleg in de vleesvarkensstal.'

Dus niet het werkgemak vooropstellen, maar het vaccinatieresultaat?

'Inderdaad. Een vaccinatie rendeert het meest als je die op het optimale moment uitvoert. Wij zeggen bij vaccineren altijd: zo vroeg als het moet en zo laat het kan extra bescherming meegeven. Maatwerk leveren. Het gaat erom het beste effect per bedrijf te bereiken. Dat draagt het meeste bij aan de gezondheid, het welzijn en de prestaties van de varkens en dat is beter voor de boer.'

Wat is dan het optimale moment om een mycoplasma-enting te doen?

'De diversiteit van de vleesvarkensbedrijven en het verschil in mycoplasmaproblematiek zijn groot. Daarom zijn we een prevalentieproject met de focus op mycoplasma gestart. Het is een kostbaar en tijdrovend onderzoek, maar de kennis en inzichten over mycoplasma schrijden voort.'

Wat als mycoplasma in de luchtpijp wordt aangetoond?

'Dan weet je in ieder geval dat de dieren de kiemen bij zich dragen. Maar je weet niet of de kiemen ook al hebben geleid tot een infectie. Lang niet altijd leidt aanwezigheid van kiemen tot een infectie of tot ziekte. Wat je natuurlijk wel zou willen, is voorkomen dat er veel mycoplasma in de luchtpijp aanwezig is.