Stress veroorzaakt veel schade

Stress bij varkens wordt enorm onderschat. Het is natuurlijk ook erg ongrijpbaar en vooral te wijten aan het feit dat de varkenshouderij vanuit het perspectief van de ondernemer is ingericht. De productie is leidend en te vaak wordt er niet vanuit het dier naar de situatie gekeken. Met alle gevolgen van dien. Dierenarts Rudolph Raymakers en Marrit van Engen van Nuscience blikken vooruit op een artikel over stressfactoren in de maartuitgave van Varkens.

Chronisch
Tal van factoren in de moderne varkenshouderij kunnen het welzijn en de gezondheid van de dieren negatief beïnvloeden. De omstandigheden waarin het gedomesticeerde varken zich in de intensieve houderij bevindt, wijken sterk af van de natuurlijke situatie. Hierdoor kunnen situaties ontstaan waarin de dieren niet de mogelijkheid hebben soortspecifieke gedragingen uit te voeren. Dit kan leiden tot een sterk verminderde beheersbaarheid van omgevingsfactoren, waardoor stress kan ontstaan. Stress dient normaal als een effectief mechanisme voor aanpassing aan gebeurtenissen in de leefomgeving en heeft als doel het interne evenwicht te borgen of te herstellen. Van Engen: “Stress is niet per se ongunstig, maar als een onbeheersbare situatie voor langere tijd aanhoudt, kan de acute stress omslaan in chronische stress. En dat heeft grote gevolgen voor de dieren, maar uiteindelijk ook voor de portemonnee van de ondernemer.”

Weerstand
Wanneer een dier langdurig wordt blootgesteld aan chronische stress kan dit schadelijk worden voor het individu en zijn sociale omgeving. Van Engen: “De gevolgen zijn lastig te kwantificeren, maar zijn er absoluut. Er kunnen abnormale gedragingen ontstaan zoals agressie, beschadigend gedrag zoals staartbijten en stereotiep gedrag. Vanzelfsprekend kost dit energie en gaat dit ten koste van groei en (re)productie.” Chronische stress kan ook leiden tot hyperactiviteit van fysiologische regelsystemen met hartafwijkingen ten gevolg. Raymakers: “Het is bekend dat stress zorgt voor een verhogende cortisolproductie. Dit hormoon heeft een belangrijke onderdrukkende werking op het immuunsysteem en kan leiden tot een verlaagde weerstand. Dit heeft tot gevolg dat ziekteverwekkers zoals bacteriën en virussen makkelijker een kans krijgen dieren ziek te maken. Ik ben er van overtuigd dat minder stress een zeer positief effect heeft op het verminderen van coli- en streptokokkeninfecties.”

Vrijheden
Het voorkomen van stress wordt uitgedrukt in dierwelzijn. Bij dierwelzijn gaat het immers om het lichamelijk én geestelijk welzijn van het dier. In de praktijk blijken deze begrippen te onduidelijk om goede regels voor te maken. De Britse Farm Animal Welfare Council (FAWC) heeft daarom vijf ‘vrijheden’ (zie kader) vastgesteld om te kunnen bekijken of dieren wel of niet diervriendelijk worden gehouden. Ook het Nederlandse ministerie van LNV heeft deze vrijheden als basis van welzijnseisen gesteld. Raymakers: “Gedrag en gezondheid geven belangrijke signalen af over hoe het met het welzijn is gesteld. Goede huisvesting en voeding zijn basisvoorwaarden om dierwelzijn te optimaliseren. Kennis over de biologie van het dier is nodig om te weten wat het dier nodig heeft en hoe het functioneert. Alleen dan zijn signalen van ‘onwelzijn’ of juist van positief welzijn te herkennen.”

De Vijf Vrijheden
Een dier moet vrij zijn:
van dorst, honger en onjuiste voeding;
van fysiek en fysiologisch ongemak;
van pijn, verwondingen en ziektes;
van angst en chronische stress;
om het natuurlijk (soorteigen) gedrag te vertonen.