'Les uit gekleurd slachtlijnonderzoek'

Mijn blauwe overall was de aanleiding. In de slachthal droeg iedereen wit. Ik viel op. Het illustreert hoe effectief kleurgebruik is: afwijkingen springen direct in het oog. Even later, met witte overall, mocht ik alsnog aan de slachtlijn staan. Het kostte wel twee derde van de koppelbeoordeling. Die longen waren al voorbij. Met één zin extra uitleg – hier is witte kleding verplicht – was irritatie voorkomen en had ik op tijd aan de slachtlijn gestaan.

Wat leerde dit mij? Regels zonder uitleg leiden tot weerstand. Aanpassingen draaien niet alleen om voorschriften, maar om begrip. Als mensen snappen waarom iets moet, willen ze het vaak ook doen. En blijven ze het doen, juist op drukke dagen of bij calamiteiten, wanneer routines onder druk staan. Het ADKAR-model geeft hiervoor heldere handvatten: bewustwording (Awareness), motivatie (Desire), kennis (Knowledge), vaardigheid/mogelijkheden (Ability) en borging/versterking (Reinforcement). Een zwakke schakel blokkeert de rest. Als één element onvoldoende is ingevuld, wordt duurzame verandering lastig.

Werken met kleuren is op menig varkensbedrijf een bekend systeem. Zonder bewustwording en motivatie krijgt het alleen geen prioriteit: 'Vandaag even niet, het is druk.' Ontbreekt kennis, dan is het hoe en waarom niet duidelijk. Welke kleuren gelden voor welke diergroepen en hoe lopen we van schoon naar vuil? Als Ability hapert – geen tijd, geen schone sets, geen duidelijkheid over wie mag ingrijpen – stokt naleving. Tot slot is borging cruciaal: zichtbare, positieve terugkoppeling houdt gewenst gedrag vast. Laat zien dat het werkt: minder behandelingen of minder hoest. Dan wordt het systeem niet alleen gevolgd, maar ook gedragen.

Mijn witte overall was die avond slechts een symbool. De les zat in de uitleg die ontbrak. Op het varkensbedrijf is dat niet anders. Regels en kleuren zijn nuttig, begrip maakt ze effectief. Leg kort uit wat het doel is (overdracht tussen diergroepen beperken), maak het 'hoe' simpel en uitvoerbaar (juiste kleuren en schoeisel bij de juiste deuren, looplijnen van schoon naar vuil), zorg dat personeel het kan doen (voldoende sets op voorraad en tijd om te wisselen) en laat de winst zien (minder behandelingen, stabielere koppels). Zo blijven biosecurity-maatregelen staan wanneer het druk is en vallen routines niet om wanneer ze onder druk komen.

Eén witte overall en één zin uitleg hadden voor mij die avond het verschil gemaakt. Precies zo maakt een goed uitgelegd biosecurity-regime op uw bedrijf dagelijks het verschil.

Twan van Berlo
Varkensarts bij Zoetis

MM-44007