Stikstofefficiëntie via fokkerij verder verhogen

Het promotieonderzoek van Lisanne Verschuren aan Wageningen University & Research (WUR) loopt nog. Een aantal deelonderzoeken uit dit onderzoek, waarbij ze samenwerkt met onderzoekers van de WUR en het INRA in Frankrijk, is al afgerond. Verschuren combineert het onderzoek met haar werkzaamheden als onderzoeker genetica en voeding bij Topigs Norsvin.

Wat is het onderwerp van het promotieonderzoek?

'Dat is zoeken naar de onderliggende factoren die bepalen hoe efficiënt een varken met voer omgaat. De bedoeling is dat dit leidt tot effectieve methoden om de verschillen in voerefficiëntie te meten. Daarmee moet het mogelijk worden om te komen tot betere fokwaarden voor voerefficiëntie. Onderdeel van die voerefficiëntie is de stikstofefficiëntie. Hoe goed gebruikt een varken het eiwit in het voer en daarmee de stikstof?'

Is selecteren op groei en voerconversie niet genoeg dan?

'Dat blijft belangrijk en daar is ook al veel mee bereikt. Door hierop te selecteren, zijn de voer- en stikstofefficiëntie al verbeterd. Om verder vooruit te komen, is het nodig om gericht te zoeken naar de factoren die bepalen hoe efficiënt een varken het voer gebruikt.'

Wat speelt daarbij een rol?

'Duidelijk is dat de voersamenstelling een rol speelt bij de efficiëntie. In het voer moet de juiste verhouding aan energie en eiwit zitten. Eiwitaanzet is de efficiëntste vorm van groei. Maar om de eiwitaanzetcapaciteit van een varken goed te gebruiken, moet het groeiende varken wel genoeg energie binnenkrijgen.

'Zit er te weinig energie in het voer, dan zal het varken een deel van het eiwit als energiebron gebruiken. Dat is uiteraard niet efficiënt. Zit er te veel energie in het voer, dan gaat een deel naar vetaanzet. Ook dat is minder efficiënt. De verhouding tussen energie en eiwit moet kloppen.'

En dan zit er nog verschil in efficiëntie van eiwitaanzet?

'Ja, niet elk varken gaat even efficiënt om met het voer dat het binnenkrijgt bij de aanzet van eiwit. Daarom hebben we op basis van kenmerken als groei, spekdikte en voeropname een voorspelling gemaakt van de fokwaarde voor eiwitefficiëntie. In een voedingsexperiment op de WUR zijn vervolgens Topigs Norsvin-varkens met een verschillende fokwaarde vergeleken. Dat gebeurt dan door bij ieder varken precies te meten wat er via het voer in gaat en via mest en urine weer uit komt.'

Wat komt er uit deze proef naar voren?

'Een gemiddeld varken benut 53 procent van het eiwit dat het binnenkrijgt voor groei en onderhoud uit een zeer goed verteerbaar voer. 7 procent van het eiwit verlaat onverteerd het varken in de mest. Dat eiwit kan het varken helemaal niet benutten. 40 procent van de stikstof uit het eiwit zit als ureum in de urine. Dat eiwit is wel verteerd tot aminozuren – de onderdelen waaruit eiwit is opgebouwd –, maar komt uiteindelijk toch als ureum in de urine.

'Maar er zijn verschillen tussen varkens. De varkens met lage fokwaarden voor eiwitaanzet benutten maar 50 procent van het eiwit in het voer. De varkens met hoge fokwaarden benutten 55 procent van het eiwit.'

Dus nu kun je gaan selecteren?

'Nee, want zo precies de stikstofefficiëntie meten van varkens is veel te tijdrovend en duur. Daarom ben ik op zoek naar andere opties, zoals metabolieten in het bloed. Metabolieten zijn alle stoffen die vanuit de darm in het bloed komen en die vrijkomen bij het gebruik van stoffen door het lichaam. Het zijn bijvoorbeeld aminozuren, maar ook ureum als uiteindelijk eindproduct van eiwithuishouding.

'Dit onderzoek gebeurt samen met de Universiteit van Aarhus in Denemarken en de WUR. Hopelijk kunnen we in het bloed verschillen zien bij dieren die heel efficiënt omgaan met eiwit en die minder efficiënt zijn.'

Zijn er nog andere opties?

'In een proef op het INRA is gekeken naar het verschil in eiwitvertering en de vertering van andere voedingsstoffen. Daarbij is van de varkens precies de genetische achtergrond bekend. Daar moet uit naar voren komen wat de erfelijkheidsgraad is van eiwitvertering. De grove inschatting is op dit moment nog dat het ergens tussen de 16 en 56 procent ligt.

'Ook de microbiota – alle bacteriën, gisten en virussen – in de dikke darm hebben invloed. Ze verteren een deel van het voer dat niet in de dunne darm is opgenomen. Daarbij ontstaan vluchtige vetzuren die als energiebron dienen voor het varken. Dit onderzoek loopt nog bij Schothorst Feed Research.

'De eerste resultaten laten zien dat de microbiota in de dikke darm verschillen tussen varkens. Het lijkt erop dat je met de microbiota een goede voorspelling kunt geven van de voeropname, groei en de voerconversie.'

Is fokken op efficiëntie zinvol in een circulaire economie?

'Jazeker wel. De grondstoffen die je in een circulaire economie gebruikt, kunnen best eens slechter verteerbaar zijn. Dat kost efficiëntie. Maar laat je een varken die grondstoffen opeten, dan is dat altijd nog veel efficiënter dan het op een andere manier verwerken. Daarbij zal een efficiënter varken ook de slechter verteerbare grondstoffen toch nog weer efficiënter gebruiken.'