'Extra inzet op PRRS geeft vrij snel resultaat'

Sinds twee jaar is Tijs Tobias vanuit Royal GD betrokken bij de nationale PRRS-aanpak. De dierenarts en specialist varkensgezondheidszorg zette de uitvoerende activiteiten voort die Manon Houben en Karlijn Eenink in gang hebben gezet.

De voorlopige resultaten van het voorloperstraject met de vrijwillige deelname van 49 varkenshouders en 7 begeleidende dierartsenpraktijken presenteerde Tobias onlangs tijdens het PRRS-symposium van de Coalitie Vitale Varkenshouderij. 'Het driejarige traject verliep zigzaggend, maar leverde een schat aan informatie op. Als je op je bedrijf serieus met PRRS aan de slag gaat, dan kun je snel stappen zetten', zegt hij.

Aan het werk dus?

'Liever vandaag dan morgen. Maar het lijkt erop dat varkenshouders accepteren dat PRRS erbij hoort. De last van het virus is te dragen. Daarom zien ze geen directe noodzaak om nu te werken aan PRRS-vrij worden. Gelukkig gaat hier niet zo'n ziekmakende PRRS-variant rond als de Rosalia-stam in Spanje, want dan zou dat volgens mij wel snel anders worden.'

Zijn er drempels?

'PRRS kost de varkenssector jaarlijks tussen de 50 en 150 miljoen euro. PRRS-vrij worden vergt geld, investeringen en tijd om gedrag bewust te veranderen. Sommige ondernemers zien de voordelen voor hun bedrijf en sorteren al voor op de voor velen nog verre toekomst van PRRS-vrij. Om iedereen in beweging te krijgen, is een stok achter de deur nodig. Bepaalde verplichtingen dus.'

Tekst gaat verder onder kader.

Dit jaar moeten alle varkenshouders toch actie ondernemen?

'Klopt. Samen met hun dierenarts moeten ze, vergelijkbaar met het bedrijfsgezondheidsplan, een planmatige aanpak voor PRRS maken. Ook moeten ze een biosecuritycheck voor hun bedrijf invullen en verbeterdoelen aangeven. In 2026 wordt een begin gemaakt met verplichte monitoring op het bedrijf en met het bepalen van de PRRS-status.'

'In de loop van dit jaar worden deze PRRS-zaken opgenomen in de criteria van het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken en volgt een overgangstermijn. In de loop van 2026 wordt vanuit dat systeem gehandhaafd. Mijn advies is dat varkenshouders vooral niet moeten afwachten met bestrijding en monitoring van PRRS.'

Is het voorloperstraject geslaagd?

'Jazeker, ook al was het een leertraject. In het begin kwam het moeilijk op gang door de coronapandemie, mindere marktomstandigheden en onduidelijkheden over de beëindigingsregelingen. Onzekerheden over wat bij voorlopers moest gebeuren en wat van hen werd verwacht, hebben ook voor wat vertraging gezorgd.'

'Razendsnel PRRS-vrij worden was nooit de bedoeling. In het voorloperstraject is ervaring opgedaan met de ontwikkelde bemonsteringsstrategie en statusbepaling. Verder hebben de deelnemende varkenshouders inzicht gekregen in de PRRS-statussen en de inspanningen die zijn gedaan om PRRS terug te dringen.'

Wat was bijzonder aan dit traject?

'Bij de deelnemers zijn ruim twee jaar monsterrondes uitgevoerd en is getest op de aanwezigheid van het PRRS-virus en/of PRRS-antistoffen. Werden er virusdeeltjes aangetoond, dan werden die gesequencet, zodat we PRRS-stammen genetisch konden karakteriseren.'

'Zo werden bij een deelnemer vier verschillende PRRS-veldvirusstammen bij zijn varkens aangetoond. Dat is een duidelijk signaal dat de externe bioveiligheid beter op orde moet worden gebracht. Blijkt steeds hetzelfde veldvirus op een bedrijf te circuleren, dan moet gas worden gegeven op het verbeteren van de interne biosecurity.'

Wat zijn de belangrijkste resultaten?

'Van de 49 varkenshouders heeft iedereen een bedrijfsspecifiek pad uitgestippeld en is in zijn eigen tempo met PRRS aan de slag gegaan. Vijf varkenshouders zijn tussentijds gestopt. Het merendeel omdat het bedrijf in 2024 is beëindigd. Over de hele linie is het aantal doodgeboren biggen gedaald, wordt de uniformiteit van de tomen bij het spenen zo'n 7 procent hoger ingeschat en vertoont de uitval voor en na het spenen een dalende trend.'

'Bij de deelnemers met vleesvarkens is de uitval gemiddeld met meer dan 1 procentpunt gedaald tot 1,7 procent en de groei gestegen met gemiddeld 35 gram per dag. Het gemiddelde antibioticagebruik is met 28 procent gedaald tussen 2022 en 2023, maar afgelopen jaar weer iets opgelopen. Maar de trend is duidelijk dalend.'

Zijn de PRRS-statussen verbeterd?

'Alle bedrijven zijn ingedeeld in de categorieën brons, zilver of goud wat betreft PRRS-status bij de gespeende biggen. Grofweg veertig bedrijven scoren brons, zeven zilver en één bedrijf had en heeft goud behouden. Oftewel: daar wezen alle periodieke bemonsteringen uit dat er geen PRRS-veldvirus bij de biggen circuleerde en geen antistoffen in hun bloed werden aangetoond. Wel is ruim een kwart van de bedrijven in de categorie brons bezig aan een opmars.'

'Minder vaak werden PCR-positieve uitslagen gevonden en PRRS-verschijnselen waargenomen. Om werkelijk zilver te worden, zouden die brons+- bedrijven hun biggen niet meer mogen vaccineren met een levend PRRS-vaccin. Vanwege handelsafspraken is dat voor vermeerderaars nu niet altijd mogelijk.'

Kunt u drie succesfactoren delen?

'Dierstromen zijn de belangrijkste introductieroute van PRRS, dus een maximale externe biosecurity is cruciaal. Bij vermeerderingsbedrijven is winst te behalen door all-in-all-out correct toe te passen in de kraamstallen en de biggenopfok. Zieke dieren zonder kans op herstel euthanaseren en afgezonderde en herstelde dieren niet terugplaatsen naar de afdeling waar ze vandaan komen, is ook een prima PRRS-maatregel op vleesvarkensbedrijven.'

Wanneer komen de eindresultaten?

'Eerst span ik mij in om alle relevante gegevens van de 44 voorlopersbedrijven binnen te halen. In de presentatie voor het PRRS-symposium van de Coalitie Vitale Varkenshouderij heb ik gegevens van 26 bedrijven verwerkt. Die data geven een goed, maar niet compleet beeld. Als wetenschapper wil ik zo volledig mogelijk zijn.'

'De informatie van achttien deelnemers kan nog flink wat effect hebben op de resultaten van bepaalde maatregelen. Komend najaar moet de rapportage bij de opdrachtgevers liggen.'

Wat zijn leerpunten?

'Voor dit traject is veel handwerk nodig. Maar niet alle deelnemers waren elk moment bezig met het PRRS-traject. Monsters periodiek inzenden schoot er soms bij in. Ook de invulformulieren binnenkrijgen, zoals voor het antibioticagebruik en de technische resultaten, vergt volhardendheid.'

'Royal GD heeft veel diergezondheidsprogramma's waarbij processen geautomatiseerd verlopen. Het lijkt mij logisch dat de dienst hierbij is betrokken voor de bestrijding van PRRS en het management van de PRRS-status van duizenden varkensbedrijven. Dat besluit is overigens nog niet gevallen.'

Kort nog een vergezicht?

'Over vijf jaar zijn er handelsverschuivingen, omdat varkenshouders die met de PRRS-aanpak sneller naar PRRS-vrij willen gaan, zich afvragen of een bepaalde relatie nog wel bij hen past.'