Stoppen met couperen: leer van voorlopers

Varkens met lange staarten staan intussen gebrand op het netvlies van varkenshouders. Zeker na de maand ‘Maart roert zijn lange varkensstaart’ en de beelden van trotse varkenshouders, poserend met een heerlijke ‘gefeliciStaart’. Deze ondernemers verdienen die vrolijke slagroomtaart omdat ze zich extra inzetten voor het stapsgewijs en verantwoord groeien naar vitale varkens mét een krulstaart.

Dit initiatief van de ketenorganisatie Coalitie Vitale Varkenshouderij (Coviva) viel letterlijk in de smaak. Openlijk aandacht geven aan varkenshouders, medewerkers en erfbetreders die op wat voor manier dan ook aan de gang durven gaan met die uitdaging, werkt aanstekelijk.

Het bijeenbrengen van expertise over lange staarten, zoals tijdens de roadshow van VKON, verdient ook breed navolging. De bundeling van praktijkervaring en onderzoekskennis is een ware inspiratiebron voor de bezoekers van zo’n themabijeenkomst. ‘Want hoe je het ook wendt of keert, het beleid voor de veehouderij zal zich steeds meer richten op het centraal stellen van het dier. Het jaar 2030 als jaar om te stoppen met couperen gaat echt wel door’, benadrukt onderzoeker dierenwelzijn en diergezondheid Marko Ruis van Wageningen Livestock Research. ‘Het is ook de ambitie die de sector zelf heeft uitgesproken.’

Leren van anderen

Het behouden van de krulstaart is complexe materie en voor elk varkensbedrijf zal de route daarheen anders verlopen. Het doel is om couperen praktijkgericht af te bouwen. Horen van collega-varkenshouders wat in de situatie wel of juist niet werkt, is leerzaam. Zo voorkom je fouten bij het experimenteren met lange staarten op je bedrijf.

Daarom is het ook aan te raden de webinarreeks over de krulstaart te bekijken op een moment dat het schikt. In april 2023 ging deze van start en er zijn al zes interessante afleveringen te bekijken op de website vitalevarkenshouderij.nl.

‘Varkens met krulstaarten zijn gebaat bij een ruif met jong kuilgras als extra hokverrijking’

Joost Litjens, ervaringsdeskundige varkenshouderij Litjens

‘In 2016 stopte ik met couperen op mijn gesloten bedrijf met 150 TN70-zeugen en kraamopfokhokken, om in een concept 20 euro extra per vleesvarken te beuren. Dat was een heel leertraject en genetica doet ertoe. Het is vier keer lastiger een krulstaart aan een nakomeling van een Piétrain-eindbeer te houden dan aan een Tempo-varken.

‘Daarnaast moet je tijdig leren zien en aanvoelen dat bijterij eraan zit te komen. Eén tot twee dagen daarvoor loopt de spanning bij de varkens op en moet je ingrijpen met extra hokverrijking zoals een bijtring met een smaakje.

‘Mijn effectiefste hulpmiddel om bijtgedrag tegen te gaan, was een ruif met vochtrijk, jong en fris zurig kuilgras. Dat is aantrekkelijk, zacht in de bek en gezond voor de darmen vanwege het melkzuur en melkzuurproducerende bacteriën. Roosters raken niet verstopt en de mest komt goed uit de put, in tegenstelling tot het gebruik van stro, dat ook nog eens te hard en scherp is.’

‘Elk varkensbedrijf moet puzzelen om te voldoen aan de negen criteria voor hokverrijking’

Marko Ruis, onderzoeker dierenwelzijn bij Wageningen Livestock Research

'De negen criteria waaraan hokverrijking wettelijk moet voldoen, zijn vaak niet genoeg om de krulstaart eraan te kunnen houden. Varkens houden van complexe uitdagingen. Tijdig opvangen van signalen van ongenoegen bij de dieren is daarom essentieel. Varkens zijn onderzoekend en gaan al gauw richting de staarten van hun hokgenoten, als het ergens aan schort.'

'Zoals voor veel dingen geldt ook bij bijterij: jong geleerd, oud gedaan. In de kraam- en biggenopfokhokken moeten effectieve hokverrijking en het bieden van mogelijkheden om sociale vaardigheden te ontwikkelen ervoor zorgen dat bijtgedrag tot een minimum wordt beperkt. Hoe rijker een omgeving, hoe veerkrachtiger de dieren zijn.'

'Daarbij zijn zintuiglijke verrijkingen belangrijk, zoals geuren, kleuren of geluiden. Net als bijvoorbeeld het meegeven van een verzadigingsgevoel door geschikt ruwvoer via een ruif beschikbaar te stellen, naast het standaard varkensvoer.'

‘De combinatie van hoge gezondheid, juiste hokverrijking en HyCare moet krulstaart behouden’

Leon Rijkers, bedrijfsleider en HyCare-coach bij demobedrijf De Lange Staart

'Eind januari zijn we in een brandschone HyCare-stal en zes weken leegstand gestart met het houden van gezonde vleesvarkens met krulstaarten. De aangevoerde beren en gelten zijn vrij van PRRS en mycoplasma. Elk dier beschikt over een leefoppervlakte van 0,8 vierkante meter in een traditioneel hok met een bolle vloer en betonnen roosters.'

'Wel zijn er verschillende vormen van hokverrijking aanwezig, zoals met elkaar ‘communicerende’ touwen via twee kabels in een afdeling. Dit bewegende afleidingsmateriaal vinden ze erg aantrekkelijk, maar de katoenen touwen slijten snel. Dikkere varianten zijn duurzamer en daarmee ga ik experimenteren. Verder zijn er gevulde strokokers en een ketting met speeltje.'

'De eerste twee weken na opleg is een risicoperiode en twee keer per dag controleren is noodzakelijk. Neem dan de tijd om signalen van ongenoegen op te pikken. Heb je een obsessieve bijter in een hok, zet die dan meteen apart en ga er niet over tobben.'