Kijkdag bij biologische varkens in Wintelre

Schaalvergroting past Mariska en Henri van de Ven uit Wintelre niet. Een zorgtak kwam er wel, naast de 300 vermeerderingszeugen. Ooit overwogen de ondernemers om op de biologische toer te gaan, en ook stoppen spookte weleens door hun hoofden. ‘Alleen al bij de gedachte aan varkenshouder af zijn, krijg ik tranen in mijn ogen’, bekent Henri van de Ven, die intussen een gesloten biologisch bedrijf met 55 zeugen runt. Met de medewerking van hulpboeren.

Eind december is niet de meest gunstige periode van het jaar voor een reportage bij een biologisch varkensbedrijf. Zeker als er nog volop gebouwd en verbouwd wordt en het erf er minder strak bij ligt. Ook de grote hoeveelheid neerslag en de harde wind maken het plaatje minder ideaal. Maar in het bij de tijd gebrachte en uitgebreide woonhuis met zorgvoorzieningen merk je daar niets van.

‘Rondom de varkensstallen is het rommelig, een loods met zorgvoorzieningen en een opslagruimte is in aanbouw en er staat nog een oude loods. In april willen we vrijwel alles op orde hebben, zodat we drie opeenvolgende dagen mensen netjes op De Vennekuus in het Brabantse Wintelre kunnen ontvangen’, zegt Henri (57) van de Ven. Samen met zijn vrouw Mariska (49) hebben ze dan van alles te vieren. ‘Dat verbinden we aan de opening van ons biologisch varkensbedrijf en de uitbreiding van de zorgtak.’

Bouwmoe

Van de Ven voegt direct toe dat hij ‘bouwmoe’ is. ‘Sinds 2020 zijn we dag en nacht bezig met het realiseren van onze plannen. Gelukkig begint het einde van de bouwactiviteiten in zicht te komen.’ Zijn gezicht klaart meteen op als hij verder vooruit kijkt en alle tijd gaat krijgen voor de verzorging van de 55 biologische zeugen en de bijbehorende vleesvarkens.

‘Dan kan ik alles verder finetunen en hoop ik vaak te kunnen vertellen wat er zo mooi is aan het houden van varkens. Op eigen initiatief stellen we ons bedrijf open voor geïnteresseerden en kunnen zij via ramen in de kraamopfokstal kijken.’

Na de varkenspestcrisis in 1998 nam het ondernemende stel het vrij grote vermeerderingsbedrijf over. Met het houden van 300 zeugen startten ze in een periode met slechte rendementen. Maar het zijn doorzetters en ze bewogen mee met de veranderende regelgeving en de pieken en dalen in de varkenshouderij. Ze hechten waarde aan het opbouwen van langdurige relaties, met als motto ‘zeggen wat je doet en doen wat je zegt’.

Zo hebben Mariska en Henri van de Ven hun kwaliteitsbiggen altijd zonder tussenkomst van een handelaar kunnen afleveren. ‘De basis is vertrouwen en afspraak is afspraak. Wel zijn het een paar verschillende vaste afnemers geweest, omdat er in de loop van de tijd vleesvarkenshouders zijn gestopt’, zegt Van de Ven. ‘Ook werkte ik met een vijfwekensysteem om grote, gezonde koppels biggen te kunnen verkopen.’

Tranen in de ogen

Schaalvergroting, werken met personeel en meer afhankelijk worden van de bank paste de twee ondernemers niet. Wel hebben ze in 2008 een zorgtak erbij genomen. Zo’n tien jaar geleden overwogen Mariska en Henri van de Ven al eens om over te schakelen naar het houden van biologische zeugen. ‘Toen was mijn geest er nog niet rijp voor, mede doordat de afzet van biologisch varkensvlees minder zeker was’, herinnert Van de Ven zich.

‘Ook het stoppen met varkens spookte weleens door onze hoofden. Maar alleen al bij de gedachte geen varkenshouder meer te zijn, springen de tranen in mijn ogen.’

Door de jaren heen is de mindset bij de twee ondernemers veranderd en groeide de interesse voor de biologische varkensvleesketen. Van de Ven merkte dat vraaggestuurde productie en de prijssystematiek hem pasten. Ook is biologisch boeren een goede combinatie met de zorgtak en de inzet van hulpboeren. Omdat er ruimte was voor nieuwkomers besloot hij een sollicitatiebrief naar De Groene Weg te schrijven.

‘Dat was de eerste keer in mijn leven dat ik zo’n brief opstelde, maar ik wilde het zo graag dat ik alles uit de kast heb gehaald om toegelaten te worden als biologische varkensboer. Om mijn kans te vergroten, heb ik mijn zeugenspecialisatie losgelaten en presenteerde ik een gesloten varkensbedrijf.’

Na instemming in ‘doe’-modus

Na instemming van de verwerker van biologisch vlees kwam alles in een stroomversnelling terecht. De vergunning moest omgezet worden en ook bij de omschakeling naar biologisch draaiden de Brabantse ambtelijke molens volgens Van de Ven langzaam. Na ruim een half jaar was de horde genomen. In de tussentijd bezocht hij samen met voorlichters van drie voerleveranciers verschillende varkensbedrijven die van gangbaar overgeschakeld waren naar biologisch.

‘Het is heel leerzaam om te zien hoe anderen binnen de bestaande stalmuren de ruimtes hebben ingericht, of ze materialen hebben hergebruikt, hoe ze daglicht binnenhalen en op welke manier ze de buitenuitloop hebben gerealiseerd’, vertelt Van de Ven.

‘En ik merkte dat ik mij overal waar we kwamen meteen thuis voelde. Iedereen is open en geeft tips om iets nog beter te kunnen doen. Er heerst een gevoel van saamhorigheid, terwijl ik in de gangbare varkenshouderij gewend was om elkaar als concurrent te zien en de ander vooral niet wijzer moest maken.’

In 2020 hield Van de Ven zijn dertig beste TN70-zeugen over en kocht wat later dertig TN50-gelten aan. Hiermee fokt hij onder begeleiding zijn eigen gelten. Een oude varkensstal werd gesloopt, daar verrijst nu een multifunctionele loods. De afdelingen met twaalf kraamhokken werden omgetoverd tot afdelingen met zes kraamopfokhokken, elk met een buitenuitloop. Het ijzerwerk van de oude kraamboxen is hergebruikt.

Verder scharrelde hij veel bruikbare spullen en hang-en-sluitwerk bijeen bij diverse gestopte varkenshouders in de regio. In december 2020 werd het bedrijf SKAL-gecertificeerd. Het duurde vervolgens een half jaar voordat de eerste biologische vleesvarkens werden geslacht bij De Groene Weg.

Smart farming

Het vertimmerde varkensbedrijf is helemaal bij de tijd. Op het dak van de vleesvarkensstal liggen zonnepanelen, waardoor het bedrijf en de privéruimten qua stroom zelfvoorzienend zijn. De gasmeter wordt binnenkort verwijderd.

Boven de uitloop van de vleesvarkens is zonwerend gaas en een vernevelingssysteem gebouwd. In de kraamopfokhokken kan hij een van de twee openingen in het biggennest afsluiten met een schuif. Ook benut hij nieuwe biggenlampen met een automatische regeling volgens een ingestelde temperatuurcurve. Bijzonder is dat hij smart farming toepast en het LeeO-systeem gebruikt. Alle varkens zijn uitgerust met een elektronisch oormerk, zodat hij dieren levenslang op de voet kan volgen en verzamelde dierdata nooit meer verloren gaan.

Van de Ven weegt elke big bij spenen, bij opleg in de vleesvarkensstal en daags voor het afleveren naar de slachterij. Dat doet hij meestal samen met een hulpboer, die de dieren met een reader identificeert. Vervolgens wordt het gewicht automatisch aan dat varken gekoppeld en ziet hij dat meteen op zijn smartphone. ‘Het werkt razendsnel en we bouwen, in combinatie met de teruggekoppelde slachtgegevens, een steeds groter databestand op’, licht hij toe.

‘Zo kan ik de groeicurve volgen en bijsturen, doelgericht fokken en het aantal te leveren vleesvarkens beter plannen. Door alleen dieren te leveren in het ideale gewichtstraject kun je zeker in de biologische varkenshouderij flink geld verdienen.’

Naast de zichtbare veranderingen op het erf, lopen meer zaken nu anders. Een voorbeeld is de financiering. ‘Waar we eerder trouw aanklopten bij de agrarisch geldverstrekker, ondanks dat we de financiering niet altijd even gemakkelijk rond konden zetten, zijn we op advies van een financieel adviseur in zee gegaan met Triodos’, vertelt Van de Ven.

‘Die waren direct enthousiast over onze combinatie van zorg en op biologische wijze varkens houden. De financiering van de verbouwing van het varkensbedrijf en het woonhuis en het creëren van nieuwe ruimtes was zo rond.’

Langdurige relaties opbouwen

De varkenshouder heeft ook al meerdere leveranciers van biologische varkensvoeders op het erf gehad. ‘Ik heb de biologische sector moeten leren kennen, net zoals het houden van vleesvarkens. En als het gevoel er niet is, zoek ik net zo lang totdat het wel klikt’, benadrukt hij. ‘Ik wil langdurige zakenrelaties opbouwen. Met de afzet van vleesvarkens zit ik al op de juiste weg. Ik verwacht dat ook met de voeders en begeleiding vanuit De Heus.’

Van de Ven zit vol van de dingen die hij nog voor april wil doen. ‘Helaas laat de extreme regenval het nu niet toe om een haag en fruit- en notenbomen te planten.’ In de kraamopfokstal wil hij de invloed van wind, die nu nog dwars door de stal kan waaien, uitschakelen met deurtjes voor de flappen naar de buitenuitloop.

‘Ook moet de ontvangstruimte met zicht op de kraamzeugen en biggen opgefrist worden, net zoals de mestopslag. Daarna is het tijd om de oude loods te slopen en alles op te ruimen en te genieten van de festiviteiten en open dagen. Als die activiteiten achter de rug zijn, wil ik energie steken in kringlooplandbouw. Kostbare mineralen in stromest ruilen tegen biologisch stro. Het liefste ga ik een samenwerking aan met een biologische akkerbouwer in de regio.’

Ook wil Van de Ven op termijn vlees van eigen varkens vanuit de diepvries verkopen. ‘Dan is het plaatje rond en kan ik over alle aspecten van het houden van varkens wat vertellen, laten zien en verkopen. We gaan ervoor, want bedrijfsopvolging voor de beide takken van sport gloort.’