Op zoek naar tientje per varken

De varkenshouderij moet op zoek naar een nieuw verdienmodel, vindt Annechien ten Have (LTO). “De sector komt de afgelopen jaren steeds in de problemen omdat stijgende voerprijzen niet zijn door te berekenen in de opbrengstprijs. Dat is niet vol te houden.” Ook haar NVV-collega Wyno Zwanenburg ziet de problemen met de prijsvorming. Alles gaat door een flessenhals met aan de aanbodzijde weinig verkopende slachterijen en aan de inkoopkant met weinig inkopers van retailkant. “En als we niet oppassen gaan we op de mineralenmarkt dezelfde kant op.”

Beide voorlieden van de varkenshouderij spraken op de seizoensopening van de jaarlijkse serie discussieavonden bij Johny Hogenkamp in Dalfsen. De zoektocht naar rendement stond centraal. Volgens Hogenkamp zelf is vooral door samenwerking een tientje per varken te halen. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot.

“De inspanning van samenwerking is misschien wel net zo groot als de inspanningen van de doorlopen schaalvergroting en productieverhoging tussen 1990 en 2010 samen.” Hogenkamp ziet bij deze inspanning ook een belangrijke rol voor de periferie. “Zij hebben ons maar wat graag geholpen te groeien en kunnen nu niet de andere kant opkijken.”

Voorsprong is weg
De schaalvergroting heeft de sector de afgelopen jaren veel gebracht, maar de bijbehorende voorsprong is er niet meer. PVV-voorzitter Steven Lak benadrukte in dezelfde bijeenkomst dat we het internationaal goed doen, maar minder dan je zou verwachten. De voordelen die er waren rond bijvoorbeeld kennis en nabijheid van de Rotterdamse haven zijn niet zo groot meer.

Rendement: kosten versus opbrengsten
Lak benadrukt dat rendement altijd twee kanten heeft: kosten en opbrengsten. “De concurrentie wordt gewonnen in de beheersing van de kosten, waarbij schaalgrootte, duurzaamheid en mestafzet bepalend zijn.” En Nederland heeft ten opzichte van Europese concurrenten 15-20 cent extra kosten per kilo vlees als gevolg van overheidsmaatregelen. Volgen Zwanenburg komt daar nu een extra concurrentieachterstand bij als gevolg van het gestegen financieringsniveau van Nederlandse bedrijven.

Kwetsbaar
Ten Have hield de zaal een kwetsbare Europese sector voor, met een ook dit jaar nog steeds stijgend aantal slachtvarkens in Europa (+1,6 %). De Europese zelfvoorzieningsgraad ligt op 109 procent en deze stijgt bij een gelijkblijvende zeugenstapel en technische vooruitgang naar 117 procent in 2015. “Willen we terug naar 100 procent zelfvoorziening, dan moeten we Europees gezien maar liefst 2 miljoen zeugen uit de markt halen.”

De hoge zelfvoorzieningsgraad maakt Europa bovendien heel afhankelijk van export naar derde landen. “Komt daar de klad in, dan zijn we pas echt ver van huis.” Volgens ten Have zijn er vier echte problemen: mestkosten, het niet kunnen doorberekenen van de kosten, regie op marktconcept en contact met de omgeving. “Er moet een nieuw verdienmodel, waarbij de kosten zijn door te berekenen.”

Het inmiddels overbekende onderzoek over de rendementsverdeling in de sector, laat volgens Zwanenburg zien dat er wel degelijk iets te verdelen is. De vraag is alleen hoe ga je dat organiseren. “Op de cruciale thema’s is regie broodnodig, maar we zitten allemaal gevangen in de eigen commercie.”

Pak de regie gezamenlijk op
Daarmee is de aloude regiediscussie weer volop actueel. Regie die volgens aanwezigen in de zaal door de sector al uit handen is gegeven. Maar volgens Steven Lak zijn er genoeg voorbeelden uit andere sectoren waaruit blijkt dat je die regie best terug kunt krijgen. Voorwaarde is wel dat je stopt met naar elkaar te blijven kijken en start problemen gezamenlijk op te pakken.

Het mestdossier is volgens de voorlieden een goed voorbeeld dat dit ook kan. Wyno Zwanenburg ziet het mestdossier ook als testcase: “Laten we dat projectmatig aanvliegen en daar een sterke man of vrouw opzetten die dit probleem in een aantal jaren wegwerkt.”