Tijdig ingrijpen bij PIA

De Lawsonia intracellularis-bacterie nestelt zich, zoals blijkt uit het tweede deel van de naam, in de cellen van het laatste deel van de dunne darm. ‘Lawsonia heeft de darmcel nodig om zich te vermeerderen’, zegt dierenarts Nico Wertenbroek van MSD Animal Health. ‘Ze kiezen de plek waar de darmcellen zich vermenigvuldigen: dat is in de crypten, onderaan de darmvilli, de uitstulpingen van de darmwand.’

Omdat de lawsoniabacterie zich wil vermeerderen, gaan ook de darmcellen sneller groeien, stelt Wertenbroek. ‘De darmwand is normaal maar één cellaag dik, maar nu worden het meerdere lagen. Daarbij verliezen de darmcellen ook nog eens hun functie van het produceren van verteringsenzymen en slijmproductie.’

Voedingsstoffen

In het aangetaste deel van de darm gaat de vertering van het voedsel niet verder en door de verdikte darmwand worden voedingsstoffen niet meer opgenomen. Hierdoor krijgt het varken minder voedingsstoffen binnen en gaan er voedingsstoffen verloren. De groei blijft achter en de voerconversie daalt.

Het effect van lawsonia is doorgaans niet te zien aan de buitenkant van het varken. ‘We spreken daarom van een subklinische infectie. Het duurt minimaal twee tot zes weken voordat het immuunsysteem de PIA-infectie heeft overwonnen’, legt Wertenbroek uit.

Chronische infectie

Krijgt het immuunsysteem van het varken minder goed grip op de lawsonia, dan wordt de schade ook zichtbaar aan het varken en is er sprake van een chronische infectie. De schade aan de darm duurt voort en daarmee ook het nadelige effect op de groei en voerconversie.

Na een subklinische infectie kunnen er nog PIA-bacteriën achterblijven. Op een gegeven moment kunnen die allemaal tegelijk ongecontroleerd gaan delen en bepaalde stoffen gaan afscheiden. Dat leidt in korte tijd tot darmschade, waardoor het varken intern verbloedt. Dat heet dan een acute PIA.

Altijd voordelen

Het aanpakken van lawsonia levert vrijwel altijd voordelen op. De voerconversie verbetert en de kans op uitval door acute PIA daalt. Een goede bedrijfshygiëne is een belangrijke eerste stap in het terugdringen van de besmettingsdruk.

‘Maar het helemaal voorkomen van een besmetting blijkt in de praktijk lastig’, weet Wertenbroek. ‘Het vaccineren van de vleesvarkens met Porcilis Lawsonia biedt dan ook de beste garantie dat de bacterie niet tot subklinische, chronische of acute PIA leidt.’

Drie weken van tevoren

Het is belangrijk om de varkens tijdig te vaccineren, laat de MSD-dierenarts weten. ‘Het liefst minimaal drie weken voordat ze besmet raken met de bacterie. Dan weet je zeker dat de varkens goed zijn beschermd.’

Sinds kort kan een PIA-besmetting ook worden aangetoond via een speekselmonster. Wertenbroek: ‘Doordat varkens aan mest snuffelen en er wat van opnemen, komt de lawsoniabacterie ook in de bek van het varken terecht. Daardoor kun je de bacterie aantonen met een speekselmonster.’

Uitslag betrouwbaar

Wertenbroek stelt dat de uitslag net zo betrouwbaar is als die van mengmestmonsters. En de uitslag geeft volgens hem ook een goede inschatting van de hoeveelheid kiemen die aanwezig zijn in het hok.

Een speekselmonster nemen is veel gemakkelijker dan bloed- of mestmonsters. Daartoe worden in een paar hokken per afdeling speekseltouwen opgehangen.

Half uur

De nieuwsgierige varkens gaan direct met de kauwtouwen bezig en na een half uurtje, als de dierenarts of varkenshouder klaar is met de ronde, zijn de touwen flink doorweekt van het speeksel. De doorweekte touwen worden uitgeknepen in een plastic zak en dan zit er doorgaans voldoende speeksel in voor een goede monstername.

Wertenbroek: ‘Je hoeft zo de hokken niet in. Als bijkomend voordeel kun je dit speekselmonster ook gebruiken voor onderzoek naar luchtweginfecties.’

Variatie

Uit het onderzoek met de speekselmonsters blijkt dat er behoorlijk wat variatie is in het moment waarop de vleesvarkens tegen PIA aanlopen. Kort na opleg is een derde van de onderzochte bedrijven al besmet. Drie weken na opleg is al bijna twee derde besmet.

Op de bedrijven die kort na opleg te maken hebben met een PIA-besmetting, is vaccinatie met Porcilis Lawsonia tijdens de biggenopfok aan te raden. Op het grootste deel van de bedrijven kan worden volstaan met vaccinatie bij opleg of in de dagen na opleg. Dan zijn de dieren tijdig beschermd tegen de negatieve gevolgen van PIA.