Fokkerij: vat vol dilemma's

Het fokken van dieren brengt dilemma's met zich mee, waar alle partijen in de keten, van producent tot overheid en van tussenhandel tot consument over na moeten denken. De keuzes en afwegingen die gemaakt moeten worden liggen in handen van al deze partijen, al kan de ene er meer invloed op uitoefenen dan de ander.

Voor wie wordt er gefokt?
Fokken is een menselijk handelen om door in te grijpen tot een 'beter' resultaat te komen. Dit resultaat komt (dus) ten goede aan mensen, maar niet altijd aan de dieren. Daarmee roept fokken ethische vragen op. Het vraagt om een afweging van belangen: belangen van mensen- en dierenwelzijn, belangen van klimaat,
biodiversiteit, voedselvoorziening, economie, kortom: duurzaamheid.

Raad van Dierenaangelegenheden
De belangenafwegingen zijn voor alle partijen verschillend en wegen elk weer anders. Volgens de Raad van Dierenaangelegenheden is het van belang om een goede balans hierin te vinden. De raad gaat in het rapport Fokkerij & Voortplantingstechnieken hierop in en doet een aantal aanbevelingen.

Bewuste afwegingen maken
De Raad heeft een Afwegingsmodel voor fokkerij en voortplantingstechnieken (door)ontwikkeld, gebaseerd op de erkenning van de intrinsieke waarde van het dier. In het Afwegingsmodel worden de verschillende belangen gestructureerd en transparant tegen elkaar afgewogen.

De onderliggende ethische vraag in het model is: Hoe ver mag je gaan in het aanpassen van dieren aan onze behoeften en belangen? De finale afweging van alle aspecten moet uiteindelijk leiden tot een antwoord op de vraag: weegt het belang van het fokprogramma, danwel de voortplantingstechniek op tegen de (mogelijke) schade?

Daarna gaat het om de keuzes die gemaakt worden en de gevolgen die deze met zich meebrengen. De raad legt daarbij de verantwoordelijkheid voornamelijk neer bij de fokkers, overheid en afnemers. De laatste groep in de keten, de kopers van dierlijke producten, staat veel verder af van de fokkerij. Deze partij zou op basis van goede informatie een weloverwogen keuze moeten kunnen maken en daardoor van onderaf enige invloed uit kunnen oefenen.

Aanbevelingen
De Raad schetst in haar rapport op basis van de afwegingen en aanbevelingen een ideaalbeeld waarin onder meer wordt gesproken over:

• de centrale rol die het Afwegingsmodel speelt in fokkerijbeleid en gebruik van voortplantingstechnieken;
• een centraal meldpunt ten behoeve van centraal fokbeleid en monitoring, dit in combinatie met identificatie en registratie van individuele dieren;
• een paragraaf over fokkerij en voortplantingstechnieken als vast onderdeel van de periodieke Maatschappelijke Dierenwelzijns- en Diergezondheidsrapportages;
• de maatschappelijk aanvaardbare oplossing hoe om te gaan met ‘overtollige’, uitgeselecteerde dieren door fokkerijorganisaties;
• randvoorwaarden en wettelijke kaders vanuit de overheid voor Identificatie & Registratie van dieren en voor effectieve private borgingssystemen in de fokkerij en in de handel van levende dieren;
• de mogelijkheid voor kopers om aan een keur- of kenmerk te kunnen zien of de dierlijke producten uit een verantwoorde, geborgde fokkerij afkomstig zijn. Zo ontstaat er in de markt een meerwaarde voor verantwoorde fokkerij;
• de rol die dierenartsen en andere betrokken beroepsgroepen hebben, om hun kennis en kunde in te zetten om bij te dragen aan een verantwoorde fokkerij.

Om de praktische bruikbaarheid en de effectiviteit van het Afwegingsmodel voor fokkerij en voortplantingstechnieken te toetsen en te optimaliseren zouden overheid, wetenschap, betrokken beroeps- en maatschappelijke organisaties en de fokkers gezamenlijk een aantal zogenaamde proefpolders in moeten richten, verdeeld over een aantal diersectoren.

Download het rapport Fokkerij & Voortplantingstechnieken van De Raad van Dierenaangelegenheden.