Ketenkwaliteitssysteem Holland Varken Quality geeft marktkracht

Een sterke internationale positie voor Nederlands varkensvlees begint bij geborgde topkwaliteit. Een geïntegreerd ketenkwaliteitssysteem is daarvoor essentieel. Met dat doel voor ogen hebben de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) en de Nederlandse varkensslachterijen, verenigd in de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV), op 1 maart van dit jaar het systeem Holland Varken Quality gelanceerd.

Dit systeem vormt de uniforme standaard voor kwaliteitsborging in de varkensvleessector, van varkenshouder tot consument, in binnen- en buitenland. Het bijbehorende keurmerk vertelt het verhaal van een sterke, betrouwbare keten en van varkensvlees dat aan hoge kwaliteitsnormen voldoet. Daarmee vormt het systeem een stevige basis voor succes op nationale en internationale markten.

Met de introductie ervan gaat een langgekoesterde wens in vervulling: werken met één keurmerk waarover de varkenssector zelf de regie heeft. Op korte termijn wordt IKB Varken vervangen door Holland Varken Quality. Na een overgangsjaar zullen slachterijen uitsluitend nog varkens inkopen die onder dit nieuwe keurmerk zijn gecertificeerd.

Het idee van Holland Varken is bijna tien jaar geleden ontstaan. In 2018 werd het een aparte module bij de Integrale Ketenbeheersingssystemen IKB Nederland varkens en IKB Varken. Eerst konden varkenshouders kiezen voor het wel of niet certificeren voor die module. Binnenkort is Holland Varken het enige keurmerk dat slachterijen als inkoopvoorwaarde stellen.

'De Nederlandse varkensvleessector is simpelweg te klein voor het onderhouden van twee ketenkwaliteitssystemen. Het is niet efficiënt en levert onnodig extra kosten op', vertelt Wilfried Goldewijk, themaspecialist bij de POV. 'Ook is het naast elkaar hebben van twee ketenkwaliteitssystemen internationaal lastig uit te leggen aan kopers van Nederlands varkensvlees. Onze hoge productiestandaard moeten we makkelijker en beter over de bühne brengen.'

'Een prima basis'

COV-secretaris Richard de Mooij benadrukt dat de keten trots mag zijn op de IKB's. 'Deze kwaliteitssystemen draaien al ruim 25 jaar en hebben de Nederlandse varkenshouderij veel gebracht. Bovendien vormen ze een prima basis voor het ontwikkelen van Holland Varken.'

Hij vervolgt: 'We bepalen zelf de inhoud en de spelregels en laten alle deelnemers door een onafhankelijke partij beoordelen of we doen wat we zeggen. Alle varkensslachterijen in Nederland zullen eensgezind dit nieuwe kwaliteitssysteem in hun inkoopvoorwaarden gaan vastleggen.'

Wanneer het eerste varkensbedrijf is gecertificeerd voor Holland Varken, breekt een overgangsperiode aan waarin alle varkenshouders hun huidige ketenkwaliteitssysteem opzeggen en zich aansluiten bij Holland Varken. Binnen een jaar moet dat omschakelingsproces geruisloos en zonder meerkosten zijn verlopen.

'Op het moment dat een reguliere controle zou plaatsvinden, wordt een varkenshouder nu gecertificeerd voor Holland Varken', legt Goldewijk uit. Het instroommoment naar voren halen brengt voor een varkenshouder extra kosten met zich mee. Bovendien kan de certificerende instantie de grote aantallen tegelijk niet aan. Dit betekent dat in het najaar van 2026 bijna alle varkenshouders Holland Varken-gecertificeerd zijn.

Efficiënter en effectiever

Holland Varken is ontwikkeld om de kwaliteit van producten in de varkensvleessector efficiënter en effectiever te waarborgen. Dat is nodig om in Nederland geproduceerd varkensvlees optimaal te kunnen verwaarden. Het systeem focust op voedselveiligheid, vleeskwaliteit, dierenwelzijn, diergezondheid, duurzaamheid en traceerbaarheid.

Een belangrijk uitgangspunt bij de opzet van Holland Varken is het digitaal ontsluiten van gegevens en de uitwisseling daarvan tussen ketenpartijen. Via Holland Varken Data en Connect moet dat eenvoudiger gebeuren, zodat varkenshouders en alle andere ketenpartners efficiënt toegang hebben tot audit- en managementinformatie: snel, actueel en accuraat.

De POV en COV hebben de voorschriften voor het houden van varkens in Holland Varken geactualiseerd en toegesneden op de huidige markteisen. In vergelijking met de bestaande IKB's is het aantal voorschriften opgeschoond: het is afgenomen van 150 naar zo'n 100 bepalingen. Dit zorgt voor een overzichtelijker en doelgerichter kwaliteitssysteem. 'De fysieke checks die nodig zijn voor het certificaat zullen minder tijd vergen', zegt Goldewijk.

Administratieve rompslomp

'We kunnen de administratieve rompslomp voor een varkenshouder fors verminderen door de voor de controle benodigde informatie vooraf geautomatiseerd in het kwaliteitssysteem binnen te halen. Brondata, zoals die van het voer, de gebruikte antibiotica en het identificatie- en registratiesysteem worden op een eenduidige manier ontsloten. Met het neerzetten van het informatie-uitwisselingssysteem zijn we samen met COV druk aan de slag', vertelt de POV-themaspecialist.

De varkenshouders en slachterijen staan aan het roer van Holland Varken. 'Als sector hebben we zelf de spelregels opgesteld en dus is het ketenkwaliteitssysteem een vorm van zelfsturing', licht Goldewijk toe. 'Een onafhankelijke certificerende instantie controleert of een varkensbedrijf aan de criteria voldoet.'

In de opstartfase is Kiwa de certificerende instantie, maar de POV en de COV hopen dat er in de toekomst meer certificerende partijen actief worden. Dan krijgen varkenshouders en slachterijen binnen Holland Varken keuzevrijheid voor het laten uitvoeren van de jaarlijkse audit. 'Marktwerking is gewenst om de kosten beheersbaar te houden', zegt Goldewijk over het belang daarvan.

Raderen blijven draaien

Na de lancering van Holland Varken in maart is het opmerkelijk stil gebleven rondom het nieuwe ketenkwaliteitssysteem. De zichtbaarheid in de praktijk is er nog niet. Volgens De Mooij en Goldewijk is het een ingewikkelde klus om de accreditatie van het ketenkwaliteitssysteem erdoor te krijgen. Het hele traject is zorgvuldig doorlopen en zoals altijd wegen de laatste loodjes het zwaarst.

Als de Raad voor Accreditatie groen licht geeft, kunnen Kiwa-medewerkers het veld in. Het eerste auditmoment voor Holland Varken grijpen de POV en de COV aan om uit te pakken. 'We organiseren activiteiten bij een varkensbedrijf dat toe is aan de jaarlijkse kwaliteitsaudit', zegt Goldewijk. De Mooij vult aan: 'Met de media erbij willen we de bekendheid van Holland Varken vergroten.'

Het doorlopen van de certificatieprocedure bij alle Nederlandse varkensslachterijen is voorlopig nog niet aan de orde. De Mooij: 'Dat wordt in gang gezet als er voldoende varkensbedrijven zijn die Holland Varken-gecertificeerd zijn.'

De COV-secretaris is ervan overtuigd dat Holland Varken het visitekaartje gaat worden voor de Nederlandse varkensvleesketen. 'We gaan zo snel mogelijk los, maar het kwaliteitssysteem zal in beweging blijven, omdat wet- en regelgeving veranderen en interessante markten specifieke eisen kunnen stellen waar we als Nederlandse varkensvleesketen op moeten inspringen.'