Stabiele prijssystemen beter voor varken en veehouder

Naast stabiele prijssystemen kunnen ook correcties voor verwachte veranderingen in voerprijzen, het op het investeringsritme van bedrijven afstemmen van vergoedingen voor meerkosten en samenwerken van veehouders in producentengroepen helpen het verdienvermogen te verbeteren.

'De Dierenbescherming is voortdurend op zoek naar wegen om het dierenwelzijn te verbeteren', motiveert beleidsmedewerker Bert van den Berg de opdracht voor het onderzoek dat leidde tot het rapport ‘Naar toegevoegde waarde door samenwerking in de keten'.

In de veehouderij, vervolgt Van den Berg, stuit de Dierenbescherming erop dat het gros van de veehouders best wil investeren in dierenwelzijn maar daar de financiële ruimte niet voor heeft. 'Vanuit het belang van het dier willen we kijken of we wat kunnen doen aan het verdienvermogen van een varkens- en pluimveehouder', legt hij uit

De Dierenbescherming gaf adviesbedrijf Connecting Agri & Food voor de agro- en foodsector opdracht om in kaart te brengen hoe in de varkens- en eierketen gewerkt kan worden met een stabiel prijssysteem. De huidige markt kenmerkt zich volgens Connecting Agri & Food door het wekelijkse handelsspel waarbij men vooruitloopt op verwachte prijsveranderingen.

Wantrouwen in de keten

Er is daarbij sprake van een ongelijke verdeling van informatie over productie, toelevering, verwerking en afzet. Daardoor komt onzichtbare afwenteling van kosten op de ander voor. Om het wantrouwen dat hierdoor in de keten speelt weg te nemen, komen transparantie en een stabiel prijssysteem naar voren als mogelijkheden om als varkens- of pluimveehouder meerkosten vergoed te krijgen.

De basis voor een stabiel prijssysteem is een referentieprijs die door marktpartijen wordt gebruikt als referentiebenchmark. De referentieprijs bestaat uit een vast deel en een variabel deel voor correctie voor verwachte veranderingen in de voerprijs. Connecting Agri & Food noemt als mogelijke bronnen voor de referentieprijs KWIN, Agrimatie, de termijnmarkt voor voergrondstoffen, de kengetallenspiegel en de bouwkostenindex.

Goede weergave kostenposten

Belangrijkste is dat de kostenposten een goede weergave vormen van de praktijk, stellen de onderzoekers. En dat de soms grote schommeling in voerprijzen worden afgevlakt door een gemiddelde voerprijs vast te stellen voor een vooraf afgesproken periode. Een voorbeeld waarin stappen gezet worden richting een stabiel prijssysteem is het concept 'Beter voor boer en natuur' van supermarktketen Albert Heijn.

Albert Heijn was daarmee de eerste. Het initiatief vindt navolging bij andere retailers. Door een betere samenwerking, geeft Connecting Agri & Food aan, kan in de keten toegevoegde waarde worden gerealiseerd. 'Die kan weer ingezet worden om verder te verduurzamen en om de veehouder een redelijker en stabieler inkomen te geven', staat in het rapport.

Een investering in extra duurzaamheid van 250.000 euro, berekende Connecting Agri & Food, leidt tot een 4 procent hogere opbrengstprijs. Binnen grenzen zijn er mogelijkheden om te variëren met de winkelprijs, schrijft het adviesbedrijf voor de agro- en foodsector. 'Door echt onderscheidend en opvallend te zijn, zijn mensen eerder bereid om meer te betalen.'

Van belang bij prijssystemen van ketenpartijen is dat de meerkosten die worden meegenomen in het model ook daadwerkelijk worden betaald. 'Pas dan hebben we het over een kansrijke oplossingsrichting', schrijven de onderzoekers. Belangrijkste pluspunt van een stabiel prijssysteem is een vaste, vooraf bepaalde opbrengstprijs ongeacht de vrije markt voor de veehouder.

Vakmanschap bepaalt rendement

Andere voordelen van een stabiel prijssysteem noemt Connecting Agri & Food zekerheid voor veehouder en banken, transparantie voor retailer en food service. Ook geldt dat het vakmanschap van de veehouder het rendement bepaalt. Ook nemen de mogelijkheden voor strategische samenwerking toe en daardoor ook het benutten van voordelen door een betere afstemming.

• Luister ook naar de podcast:

Aan het systeem kleven ook nadelen. Dat veehouders het lastig vinden zich te binden, is een behoorlijke drempel om te nemen. Ander punt is dat de systemen nog nieuw zijn en niet alles is uitontwikkeld. Ook kunnen er partijen zijn er die belang bij hebben dat niet alle informatie beschikbaar is voor iedereen. Transparantie werkt niet in hun voordeel.

In Noordwest-Europa spelen gelijkwaardige ontwikkelingen als in Nederland. Ook daar ligt meer en meer focus op dierenwelzijn en duurzaamheid. Vaste relaties leggen beperkingen op, maar bieden volgens Connecting Agri & Food ook mogelijkheden om de keten te optimaliseren. 'Zijn de ontwikkeling van de marges in de keten inzichtelijk en is er het vertrouwen dat investeringen in duurzaamheid worden gecompenseerd, dan kan het verdienmodel duurzamer worden gemaakt.'

Vergoedingen koppelen aan investeringsmoment

Connecting Agri & Food wijst op het belang om in een keten na te denken over het op het investeringsritme van bedrijven afstemmen van de vergoeding voor meerkosten. Deelnemers aan duurzaamheidskeurmerken ontvangen nu vaak dezelfde vergoeding. Maar tussen bedrijven is verschil in investeringsritme, doorlooptijd van het vergunningentraject, nieuwbouw of renovatie en de duur van het afnamecontract. Die maken een vergoeding meer of minder aantrekkelijk.

Vergoeding als er daadwerkelijke wordt geïnvesteerd, stimuleert veehouders om investeringen naar voren te halen en niet uit te stellen tot de uiterste datum, stelt Connecting Agri & Food. Om dat te illustreren rekende het bedrijf uit Uden aan de kosten van het vrijloopkraamhok bij nieuwbouw en wanneer dit in bestaande stallen wordt gerealiseerd. Is dat laatste het geval kunnen de extra kosten oplopen tot 9 cent per kilo vlees. In geval van nieuwbouw komt dat uit op 3 cent per kilo vlees.

Rol producenten organisaties

Met het oog op de positie van varkens- en pluimveehouders in de keten, staat het rapport ook uitvoerig stil bij samenwerken binnen producentenorganisaties. Door samen de afzet, planning en afstemming van de productie op de vraag te verbeteren kan er geoptimaliseerd worden. Een samenwerkingsverband kan zich ook ontwikkelen tot een inkooporganisatie en efficiëntiewinst halen door gezamenlijke inkoop van voer, gezondheidszorg of bijvoorbeeld dieren.

De groente en fruitsector kent al langer succesvolle producentenorganisaties. Een wetswijziging december 2021 in de EU Gemeenschappelijke Marktordeningsverordening voor landbouwproducten maakt het mogelijk om niet alleen binnen ketens maar ook over verschillende marktketens heen afspraken te maken over vergoedingen voor bovenwettelijke normen ten aanzien van duurzaamheid, inclusief dierenwelzijn.

'Voor wat betreft de opname van duurzaamheidseisen in markt- en voerconcepten staat de veehouderij pas aan het begin van een omslag. Stappen moeten worden gezet, waaronder het omgaan met extreme marktsituaties', concludeert Connecting Agri & Food.

Open de pdf om het hele rapport te lezen.