Geen overgangsjaar: mestregels gaan per 1 maart in

Landbouwminister Piet Adema wilde de aanleg van bufferstroken en het inzaaien van een vanggewas op zand- en lössgronden per 1 januari 2024 invoeren. Hier haalt de Europese Commissie een streep door. Volgens Brussel heeft Nederland de regels te soepel geïnterpreteerd. Adema spreekt van een 'inschattingsfout'.

De minister vindt het vervelend dat hij terug moet komen op zijn eerdere toezeggingen. 'Ik heb gezocht naar de balans tussen een snelle en zorgvuldige implementatie van de derogatiebeschikking en het aansluiten bij de agrarische bedrijfspraktijk. De inschatting die ik daarbij heb gemaakt blijkt niet houdbaar. Ik begrijp heel goed dat deze boodschap hard aankomt, zeker voor de ondernemers die hiervan gebruik wilden maken. De maatregelen uit de derogatiebeschikking hebben op bijna alle boerenbedrijven effect en ik besef dat veel ondernemers nu op korte termijn te maken krijgen met aanpassingen in hun bedrijfsvoering.'

Vanggewassen voor 1 oktober

De maatregel vanggewassen treedt nu in werking voorafgaand aan de inzaaidatum van 1 oktober 2023. De werking van deze maatregel blijft dat landbouwers wordt gevraagd uiterlijk 1 oktober 2023 een vanggewas in te zaaien. Bij latere inzaai volgt een korting op de stikstofgebruiksnorm in het daaropvolgende jaar. Winterteelten zijn uitgezonderd van deze maatregel. Dit is in lijn met het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn (7e AP).

Adema schrijft dat hij beseft dat boeren al afzetcontracten hebben afgesloten en dat ondernemers beperkt de ruimte hebben om hun bouwplan aan te passen. Hij wil de komende maanden de korting op de stikstofgebruiksnorm bij latere inzaai dan 1 oktober nader invullen. Dan publiceert de minister ook de definitieve lijst met vanggewassen en winterteelten.

Bufferstroken per 1 maart

Een van de voorwaarden voor derogatie is het verplicht aanhouden van bufferstroken waarop niet mag worden bemest. Deze voorwaarde zal, in tegenstelling tot eerdere berichten, alsnog ingaan per 2023. Daarbij zullen de breedtes gehanteerd worden die zijn opgenomen in de derogatiebeschikking. 'Ik zal deze regeling zo snel als mogelijk naar uw Kamer sturen. Deze regeling zal naar verwachting per 1 maart 2023 in werking treden.'

Adema wil een integraal systeem voor het aanhouden van bufferstroken op landbouwgrond opnemen in regelgeving, waarbij dezelfde breedte van toepassing is voor mest, gewasbescherming en Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Dat maakt de teeltvrije zones in de praktijk beter uitvoerbaar voor boeren en voor de overheid beter handhaafbaar. Deze systematiek wil hij op 1 januari 2024 laten ingaan.

Aanwijzing met nutriënten verontreinigde gebieden

In de derogatiebeschikking staat dat Nederland met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden) moet aanwijzen. De eerste aanwijzing wordt gedaan voor 1 januari 2023. Op 1 januari 2024 volgt een definitieve aanwijzing. In deze gebieden wordt de derogatie sneller afgebouwd en zullen per 2025 de gebruiksnormen voor stikstof met 20 procent omlaag moeten.

Adema heeft de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) gevraagd om advies over deze aanwijzing. Het CDM raadt een uitbreiding aan van drie waterschappen als verontreinigd gebied, aanvullend op de verontreinigde gebieden die in 2022 waren aangewezen. Het gaat om waterschappen Noord-Hollands Noorderkwartier, Delfland en Brabantse Delta (voor het deel dat nog niet was aangewezen in 2022). Daarmee is in 2023 zo’n 42 procent van het Nederlands landbouwareaal aangewezen als verontreinigd gebied.

Derogatieregeling 2023

Het afbouwpad voor de derogatie begint in 2023. In de komende maand werkt Adema aan een wijziging van de Uitvoeringsregeling Meststoffenwet zodat de verlaagde gebruiksnormen voor dierlijke mest dit jaar op graslandbedrijven met een derogatievergunning van toepassing zijn. Deze wijziging wordt begin maart 2023 gepubliceerd en geldt voor heel 2023.

De openstelling van de derogatieaanvraag zal pas plaatsvinden als de voorwaarden voor bufferstroken en de verontreinigde gebieden zijn vastgelegd in regelgeving. Dat betekent ook dat de openstelling van de aanvraag pas na 1 maart zal plaatsvinden.

Geen paniek bij LNV

Minister Adema vertrok vervroegd van de beurs Grüne Woche in Berlijn om vrijdagmiddag bij de ministerraad aanwezig te zijn. In zijn wekelijkse persconferentie meldde minister-president Mark Rutte vanmiddag dat de Europese Commissie de Nederlandse overheid inderdaad gemaand heeft om vaart te maken met de nieuwe bemestingsregels. Volgens hem is er geen sprake van paniek bij het ministerie van LNV. ‘We zijn hier al langer over in gesprek met Brussel. Het is altijd een zoektocht naar de invulling van regelgeving. Die moet betrouwbaar zijn voor Brussel en in dit geval aanvaardbaar voor de landbouwsector.’

Rutte bestrijdt ook dat er sprake is van een fout bij minister Adema. ‘Wellicht is de ruimte voor de afbouw van de derogatie iets te ruim ingeschat. Het is nu zaak om de afspraken met Brussel goed na te komen. De minister wil zo snel mogelijk duidelijkheid geven wat de gevolgen zijn voor de landbouwsector. We beseffen dat dit een gevoelige kwestie is en vooral vervelend voor de boeren.’

Op de vraag of er extra compensatie komt voor de boeren die nu sneller aanpassingen moeten doen in hun bedrijfsvoering, antwoordt Rutte dat hij dat niet verwacht. ‘Voor de afbouw van de derogatie is een bepaald budget vastgesteld, dat gaat nu niet veranderen.’

LTO Nederland liet eerder vrijdag al weten de aanscherping van de regels door ingrijpen van Brussel 'totaal onuitvoerbaar en onacceptabel' te vinden. De belangenorganisatie wil de strengere regels op 'juridisch iedere mogelijke manier' aanvechten.